{"id":15911,"date":"2022-06-03T11:50:41","date_gmt":"2022-06-03T09:50:41","guid":{"rendered":"https:\/\/journalift.org\/?p=15911"},"modified":"2022-06-03T11:53:07","modified_gmt":"2022-06-03T09:53:07","slug":"veshtiresite-financiare-vonojne-pavaresimin-e-te-rinjve-nga-prinderit","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/journalift.org\/sq\/veshtiresite-financiare-vonojne-pavaresimin-e-te-rinjve-nga-prinderit\/","title":{"rendered":"V\u00ebshtir\u00ebsit\u00eb financiare vonojn\u00eb pavar\u00ebsimin e t\u00eb rinjve nga prind\u00ebrit"},"content":{"rendered":"\n

Perspektiva ekonomike e t\u00eb rinjve n\u00eb Serbi dhe Shqip\u00ebri mbetet e kufizuar dhe shpesh \u00ebsht\u00eb faktori kryesor q\u00eb i pengon ata t\u00eb pavar\u00ebsohen m\u00eb her\u00ebt n\u00eb t\u00eb nj\u00ebzetat e tyre.\u00a0<\/span><\/i><\/p><\/p>\n\n

Largimi nga sht\u00ebpia k\u00ebrkon shum\u00eb llogaritje, planifikim, nganj\u00ebher\u00eb edhe rast\u00ebsi fatsjell\u00ebse, e po ashtu edhe duhet shtyr\u00eb disa her\u00eb n\u00ebse je i ri ose e re n\u00eb Serbi ose n\u00eb Shqip\u00ebri. Shpesh me paga t\u00eb ul\u00ebta dhe t\u00eb paq\u00ebndrueshme, t\u00eb rinjt\u00eb q\u00eb duan t\u00eb b\u00ebhen t\u00eb pavarur \u2013 t\u00eb jetojn\u00eb vet\u00ebm ose me nj\u00eb partner \u2013 mundohen shum\u00eb q\u00eb t\u2019ia dalin n\u00eb krye. Disa vendosin t\u00eb presin p\u00ebr nj\u00eb koh\u00eb m\u00eb t\u00eb p\u00ebrshtatshme, nd\u00ebrsa t\u00eb tjer\u00ebt zgjedhin ta mbingarkojn\u00eb veten me pun\u00eb. \n<\/p>\n\n

P\u00ebr Marin\u00ebn 26 vje\u00e7, arritja e pavar\u00ebsimit tri vite m\u00eb par\u00eb ishte nj\u00eb p\u00ebrpjekje shum\u00eb k\u00ebrkuese. Duke kujtuar p\u00ebrvoj\u00ebn e saj, si dhe gj\u00ebrat q\u00eb i kan\u00eb treguar shok\u00ebt dhe koleg\u00ebt e saj q\u00eb kan\u00eb kaluar n\u00ebp\u00ebr t\u00eb nj\u00ebjt\u00ebn gj\u00eb, ajo thekson v\u00ebshtir\u00ebsit\u00eb financiare t\u00eb t\u00eb rinjve n\u00eb Serbi. \n<\/p>\n\n

\u201cT\u00eb rinjt\u00eb jan\u00eb t\u00eb kusht\u00ebzuar t\u00eb punojn\u00eb si vullnetar\u00eb dhe t\u00eb b\u00ebjn\u00eb pun\u00eb q\u00eb paguhen pak. E pastaj shtrohet pyetja se pse t\u00eb rinjt\u00eb <\/span>po e l\u00ebn\u00eb vendin<\/span><\/a>. \u00cbsht\u00eb e pamundur ta marr\u00ebsh me qira nj\u00eb apartament n\u00eb Beograd, t\u00eb jetosh e pavarur, dhe t\u00eb gjesh pun\u00ebn e par\u00eb n\u00ebse paga mesatare p\u00ebr fillim \u00ebsht\u00eb 40,000 dinar\u00eb (340 euro),\u201d tha Marina, q\u00eb punon si redaktore e nj\u00eb reviste p\u00ebr t\u00eb rinjt\u00eb dhe q\u00eb po mbaron doktorat\u00ebn n\u00eb artet dramatike.<\/span><\/p><\/p>\n\n

Kombinimi i pun\u00ebs dhe studimeve dhe jetesa n\u00eb kryeqytetin e Serbis\u00eb duket e arritshme p\u00ebr t\u00eb p\u00ebr shkak t\u00eb asaj q\u00eb ajo e quan \u201crrethan\u00eb fatlume\u201d e ajo \u00ebsht\u00eb mund\u00ebsia e prind\u00ebrve t\u00eb saj q\u00eb t\u2019i ofrojn\u00eb nj\u00eb apartament. Ajo shtoi se ecuria e marr\u00ebdh\u00ebnies s\u00eb saj \u201cp\u00ebrkoi mrekullisht\u201d n\u00eb aspektin kohor dhe ndikoi q\u00eb ajo t\u00eb marr\u00eb vendimin p\u00ebr t\u2019u larguar nga prind\u00ebrit e saj. \n<\/p>\n\n

\u201cKjo m\u00eb b\u00ebri ta inkurajoj veten q\u00eb t\u00eb b\u00ebhem e pavarur, sepse m\u00eb pas ti nuk je vet\u00ebm, je n\u00eb krah t\u00eb nj\u00eb personi tjet\u00ebr dhe nuk \u00ebsht\u00eb e v\u00ebshtir\u00eb. P\u00ebrfundimisht, n\u00ebse do ta kisha marr\u00eb vendimin vet\u00ebm, kjo do t\u00eb kishte ndodhur shum\u00eb m\u00eb von\u00eb, sidomos n\u00eb sensin ekonomik,\u201d shpjegoi ajo. \n<\/p>\n\n

V\u00ebshtir\u00ebsit\u00eb e ngjashme financiare lidhur me fillimin e jetes\u00ebs si i rritur jasht\u00eb sht\u00ebpis\u00eb s\u00eb prind\u00ebrve t\u00eb tij jan\u00eb t\u00eb njohura p\u00ebr 31 vje\u00e7arin Ersi nga Shkodra, qytet n\u00eb Shqip\u00ebri. Ai dhe gruaja e tij, t\u00eb martuar para gjasht\u00eb muajve, tani duhet t\u00eb b\u00ebjn\u00eb tre pun\u00eb p\u00ebr t\u00eb mbuluar kostot mujore t\u00eb jetes\u00ebs dhe nganj\u00ebher\u00eb, si\u00e7 tha ai, edhe kjo nuk mjafton. \n<\/p>\n\n

\u201cSi \u00e7ift i ri, kemi nj\u00eb qira p\u00ebr t\u00eb paguar n\u00eb fund t\u00eb muajit. P\u00ebr mua, \u00ebsht\u00eb e pamundshme t\u00eb mbuloj shpenzimet mujore me dy paga,\u201d tha Ersi, duke shtuar se me kaq shum\u00eb pun\u00eb q\u00eb duhet b\u00ebr\u00eb, mbetet shum\u00eb pak koh\u00eb p\u00ebr t\u00eb kaluar koh\u00eb cil\u00ebsore me gruan e tij. \n<\/p>\n\n

D\u00ebshirat dhe realiteti <\/h2>\n\n

Pas p\u00ebrfundimit t\u00eb edukimit formal, gjasat p\u00ebr t\u00eb gjetur nj\u00eb pun\u00eb q\u00eb paguhet mir\u00eb dhe p\u00ebr t’u larguar nga sht\u00ebpia e familjes nuk jan\u00eb aq t\u00eb lehta n\u00eb k\u00ebto dy shtete t\u00eb Ballkanit Per\u00ebndimor. T\u00eb dh\u00ebnat e Eurostatit tregojn\u00eb se n\u00eb Serbi, nj\u00eb i ri \u00ebsht\u00eb mesatarisht 31 vje\u00e7 kur vendos t\u00eb largohet nga sht\u00ebpia e prind\u00ebrve, q\u00eb \u00ebsht\u00eb duksh\u00ebm mbi mesataren, meq\u00eb n\u00eb Bashkimin Evropian nj\u00eb person rreth 26 vje\u00e7 largohet nga sht\u00ebpia e prind\u00ebrve t\u00eb tij. P\u00ebr Shqip\u00ebrin\u00eb nuk kemi ndonj\u00eb k\u00ebrkim n\u00eb dispozicion q\u00eb do t\u00eb na tregonte mosh\u00ebn mesatare t\u00eb nj\u00eb personi kur largohet nga sht\u00ebpia e prind\u00ebrve, por <\/span>disa studime<\/span><\/a> kan\u00eb sugjeruar se \u00ebsht\u00eb diku midis 26 dhe 29 vje\u00e7.<\/span><\/p><\/p>\n\n

Studiuesi nga Fondacioni p\u00ebr Avancimin e Ekonomis\u00eb me baz\u00eb n\u00eb Beograd, Nemanja Vuksanovi\u0107, shpjegoi se si kushtet ekonomike dhe kompensimet e pap\u00ebrshtatshme i b\u00ebjn\u00eb t\u00eb rinjt\u00eb t\u00eb ndihem financiarisht t\u00eb dob\u00ebt. \n<\/p>\n\n

\u201cEdhe kur e gjejn\u00eb nj\u00eb pun\u00eb, t\u00eb rinjt\u00eb p\u00ebrballen me q\u00ebndrime t\u00eb ndryshme negative n\u00eb aspektin e pag\u00ebs, kontratave q\u00eb lidhin dhe k\u00ebrkimi ka treguar se t\u00eb rinjt\u00eb n\u00eb Serbi, pasi gjejn\u00eb nj\u00eb pun\u00eb, p\u00ebrballen me paga shum\u00eb m\u00eb t\u00eb ul\u00ebta se paga mesatare q\u00eb merr popullata e pun\u00ebsuar, dhe kjo diferenc\u00eb arrin deri n\u00eb 40 p\u00ebr qind,\u201d tha ai duke shtuar se t\u00eb rinjve zakonisht u ofrohen kontrata me koh\u00eb t\u00eb caktuar, ata punojn\u00eb pas orarit t\u00eb pun\u00ebs pa u paguar dhe shpesh pun\u00ebsohen n\u00eb sektorin joformal, e si rrjedhim nuk kan\u00eb mbrojtje nga shteti n\u00eb aspektin e kujdesit sh\u00ebndet\u00ebsor dhe social. \n<\/p>\n\n

\u201cPas p\u00ebrfundimit t\u00eb procesit shkollor, nj\u00eb t\u00eb riu n\u00eb Serbi i duhen gati dy vjet p\u00ebr t\u00eb gjetur pun\u00ebn e par\u00eb stabile. N\u00eb Bashkimin Evropian, nj\u00eb i ri gjen vendin e par\u00eb cil\u00ebsor t\u00eb pun\u00ebs mesatarisht pas shtat\u00eb muajsh. P\u00ebr sa i p\u00ebrket vendeve n\u00eb rajon, pra vendeve t\u00eb Ballkanit Per\u00ebndimor, situata \u00ebsht\u00eb e ngjashme me at\u00eb t\u00eb Serbis\u00eb lidhur me k\u00ebta tregues,\u201d v\u00ebrejti Vuksanovi\u0107. \n<\/p>\n\n

Nova ekonomija (Ekonomia e re), portal nga Serbia, ka organizuar nj\u00eb anket\u00eb n\u00eb platform\u00ebn\u00a0 e tij, t\u00eb cil\u00ebs iu p\u00ebrgjigj\u00ebn mbi 350 t\u00eb rinj lexues. Nj\u00eb e treta e t\u00eb anketuarve jan\u00eb 18-22 vje\u00e7, 35 p\u00ebr qind jan\u00eb 23-26 vje\u00e7, dhe 31.5 p\u00ebr qind jan\u00eb 27-30 vje\u00e7.<\/span><\/i><\/p><\/p>\n\n

Pjesa m\u00eb e madhe e tyre than\u00eb se aktualisht jan\u00eb t\u00eb papun\u00eb (32.4%), pak m\u00eb pak than\u00eb se kan\u00eb nj\u00eb kontrat\u00eb t\u00eb p\u00ebrhershme (30.1%), m\u00eb pak se nj\u00eb e kat\u00ebrta e tyre (23.1%) than\u00eb se kan\u00eb nj\u00eb pun\u00eb t\u00eb pasigurt dhe numri m\u00eb i vog\u00ebl i t\u00eb rinjve (14,4%) than\u00eb se punonin si t\u00eb pavarur (freelancer). M\u00eb shum\u00eb se gjysma e t\u00eb rinjve q\u00eb plot\u00ebsuan anket\u00ebn (60%) nuk jetojn\u00eb me prind\u00ebrit, dhe 40% ende jetojn\u00eb n\u00eb sht\u00ebpin\u00eb e prind\u00ebrve t\u00eb tyre.<\/span><\/i><\/p><\/p>\n\n

T\u00eb anketuarit m\u00eb s\u00eb shpeshti than\u00eb se jetojn\u00eb me prind\u00ebrit e tyre sepse nuk kan\u00eb t\u00eb holla t\u00eb mjaftueshme p\u00ebr t\u00eb jetuar t\u00eb pavarur. T\u00eb rinjt\u00eb e anketuar jan\u00eb t\u00eb ndar\u00eb lidhur me at\u00eb se sa para jan\u00eb t\u00eb mjaftueshme p\u00ebr t\u00eb nisur nj\u00eb jet\u00eb t\u00eb pavarur.<\/span><\/i><\/p><\/p>\n\n

Ekonomisti dhe psikologu Altin Nika nga Tirana shpjegon se si t\u00eb rinjt\u00eb natyrisht q\u00eb d\u00ebshirojn\u00eb t\u00eb arrijn\u00eb vet\u00eb-aktualizimin dhe t\u00eb pavar\u00ebsohen ose t\u00eb krijojn\u00eb familjen e tyre, por k\u00ebto d\u00ebshira nuk p\u00ebrputhen me parakushtet e nevojshme. \n<\/p>\n\n

\u201c\u00cbsht\u00eb m\u00eb se normale n\u00eb bot\u00eb q\u00eb n\u00eb mosh\u00ebn 18 vje\u00e7 ti d\u00ebshiron t\u00eb shkosh dhe t\u00eb largohesh nga gjiri familjar dhe t\u00eb nd\u00ebrtosh jet\u00ebn t\u00ebnde,\u201d tha ai. \u201cAjo q\u00eb b\u00ebn dallimin midis nj\u00eb t\u00eb riu n\u00eb Evrop\u00eb q\u00eb e ka mund\u00ebsin\u00eb t\u00eb b\u00ebhet i pavarur dhe nj\u00eb t\u00eb riu n\u00eb Shqip\u00ebri \u00ebsht\u00eb se ky i fundit nuk e ka mund\u00ebsin\u00eb p\u00ebr ta b\u00ebr\u00eb k\u00ebt\u00eb. Kjo ndodh p\u00ebr shkak t\u00eb arsyeve ekonomike; p\u00ebr shkak t\u00eb arsyeve sociale por mbi t\u00eb gjitha, ekonomike.\u201d \n<\/p>\n\n

N\u00eb raste t\u00eb tilla, shtoi Nika, shum\u00eb t\u00eb rinjve n\u00eb Shqip\u00ebri q\u00eb n\u00eb rastin ideal do t\u00eb ishin t\u00eb pavarur n\u00ebse parakushtet ekonomike do t\u00eb ishin m\u00eb t\u00eb mira, prind\u00ebrit ende u ofrojn\u00eb komfortet baz\u00eb, si pages\u00ebn e faturave t\u00eb telefonit dhe ofrimin e parave t\u00eb xhepit p\u00ebr jet\u00eb sociale. \n<\/p>\n\n

\u201cN\u00eb mes t\u00eb zgjedhjes s\u00eb nj\u00eb bote ku \u00ebsht\u00eb komplet e pasigurt se si do t\u00eb jet\u00eb t\u00eb jesh i vet\u00ebm t\u00eb nes\u00ebrmen, shum\u00eb t\u00eb rinj frik\u00ebsohen dhe q\u00ebndrojn\u00eb n\u00eb gjirin e familjes, ku nuk paguajn\u00eb qira, e ndajn\u00eb ushqimin bashk\u00eb me familjen e tyre. N\u00eb rast se punojn\u00eb dhe kan\u00eb nj\u00eb pag\u00eb t\u00eb ul\u00ebt, ata e kombinojn\u00eb pag\u00ebn ose pensionin e prind\u00ebrve dhe n\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme shpenzimet jan\u00eb m\u00eb t\u00eb ul\u00ebta dhe kan\u00eb m\u00eb shum\u00eb liri. N\u00ebse i pyet, sigurisht q\u00eb d\u00ebshira e tyre \u00ebsht\u00eb t\u00eb jen\u00eb t\u00eb pavarur.\u201d \n<\/p>\n\n