Во текот на последната деценија, дигиталните технологии го трансформираа најголемиот дел на медиумската индустрија. Напредокот на технологијата ги принуди медиумските компании, да бараат нови начини за креирање, пласирање, промоција и за дистрибуција на нивните медиумски содржини. А особено, како да ги наплатат тие содржини.
И самите читатели/гледачи/слушатели се променија - станаа многу попромискуитетни во конзумирањето на медиумската содржина, не двоумејќи се често да го менуваат медиумот што го консумираат, како и каналот преку кој ги добиваат медиумските содржини.
Сето ова создава голем притисок врз медиумските компании. Тие немаат избор, туку мораат, како знаат и умеат, да ја прифатат дигиталната трансформација и да дигитализираат бројни аспекти од својот бизнис.
Најголемиот предизвик на секоја дигитална трансформација, е развивањето на сопствен деловен модел. Малкубројни компании на глобално ниво успеваат да го направат тоа.
Медиумите, доколку сакаат да го преживеат новиот свет во кој корисниците се во фокусот, мора да научат да применуваат иновации и да бараат нови деловни модели, отворајќи нови канали за монетизација на нивната содржина.
Денес, исто така, малку медиуми можат да си дозволат само еден модел за монетизација - јајцата се ставаат во повеќе корпи, создавајќи хибридни модели за монетизација.
Овој факт е особено болен за класичните медиуми, кои некако прифатија (со помал или поголем успех) да продаваат рекламен простор. Меѓутоа, тоа денес веќе не е доволно. Особено за локалните медиуми, кои се осудени на пропаст (или живот во страдање, полека одејќи кон пропаста), доколку сонуваат дека ќе создадат значителни приходи од реклами.
Живееме во време на експериментирање. Во ред е да пробате нешто ново и да не успеете. Но, важно е да се обидете, идеално, со што е можно помалку ресурси, особено време.
Само преку низа обиди, може да се дојде до комбинација на различни извори на приход - времето кога еден модел функционираше за сите, е далеку зад нас. Добредојдовте во времето на хибридните бизнис модели.
Бизнис модели
Ајде да се осврнеме на едноставната дефиниција за бизнис моделот, бидејќи во овој текст ќе се зборува многу за оваа фраза. Бизнис модел е термин кој објаснува како бизнисот ја испорачува и ја задржува вредноста за неговите клиенти и за себе, и како обезбедува средства за финансирање на бизнисот.
Претплата (Subscription)
Еден од најстарите бизнис модели во медиумската индустрија, се појави кога печатените медиуми беа на својот врв, а дигиталната дистрибуција сè уште не се сметаше за сериозна можност. Со напредокот на дигиталните технологии, се појавија различни опции за монетизирање на претплатата. Ние ќе обработиме некои од најпопуларните.
Фримиум (Freemium)
Фримиум е деловен модел на огромен број интернет сервиси (Скајп, Јутјуб, итн.) и е прифатен од медиумската индустрија како можност што се подразбира за монетизирање на интернет изданијата. Во суштина, пристапот до основната содржина е целосно достапен, додека пристапот до дополнителната (премиум) содржина, се наплаќа.
Моделот се заснова на континуираните напори на една медиумска компанија, преку процесот на маркетинг и продажба (и односот со публиката), да конвертира што е можно поголем процент на луѓе, кои бесплатно пристапуваат до основната содржина, во „премиум“ корисници коишто ќе плаќаат за оваа привилегија, а медиумот од овие приходи да ги покрива трошоците за работењето за целокупниот број на корисници.
Известување за потребно плаќање (Paywall)
Наместо континуиран бесплатен пристап до основната содржина, медиумите што ќе се определат за имплементација на Paywall, бараат од посетителите да се регистрираат и да платат претплата, за да пристапат до нивната дигитална содржина.
Постојат две основни имплементации на Paywall:
- Softwall (Soft Paywall, Metered access), кога читателот може бесплатно да прочита одреден број (обично 3 до 5) написи во дефиниран временски период (ден/месец/недела), а потоа, за понатамошен пристап до било која содржина, од него ќе биде побарано да плати претплата.
- Hardwall (Hard Paywall), кога читателот не може да пристапи до ниту една содржина, бидејќи системот веднаш бара од него да се претплати.
Имплементацијата на Paywall е генерално технички попредизвикувачка и очекувано е да постои можност за онлајн плаќање (платежна картичка).
Членство (Membership)
Модел многу сличен на класичната претплата, со една важна разлика - „членовите“ чувствуваат еден вид на силна припадност на групата, споделуваат визија/мисија со медиумот и генерално сакаат да бидат поврзани (јавно или тајно) со уредувачката политика и со темите што медиумот ги опфаќа.
Придобивките од припадноста на групата можат да бидат чисто алтруистички (асоцијација), но можат да обезбедат и некакви нематеријални вредности (пристап до дел од веб-страницата или до група само за членови) или дури и материјални вредности (предмети со кои се демонстрира припадноста кон групата).
Огласување
Модел за монетизација што го користат повеќето медиуми, или барем по навика обезбедува одреден извор на приходи. Освен најбаналните имплементации на овој модел за монетизација (преку класични банери и реклами), постојат и пософистицирани начини преку кои им се овозможува на бизнисите и на поединците, да ја изрекламираат својата понуда, на интернет страницатa нa одреден медиум.
Реклами и спонзорирани ПР текстови
Дигиталните медиуми донесоа нови можности во светот на рекламирањето, така што читателите можат да бидат следени и профилирани, со цел да им се понудат реклами кои се сметаат релевантни за нив (и на кои тие ќе кликнат). Секој медиум треба да има дефинирана рекламна политика, односно дефинирани видови на реклами и ценовник за нив.
Практично, секој медиум, во одреден момент од своето постоење, продава одредена реклама. Доста е тешко финансирањето на медиумите да се базира исклучиво на класичните реклами (иако не е невозможно, особено ако сте поголем медиум или имате одредена област што ја покривате), но нема причина медиумите да не бидат подготвени да имаат готова понуда, во случај на деловен интерес за класичен рекламен простор. Интересно е што голем број локални медиуми од Западен Балкан немаат ваков вид на понуда.
Истото важи и за спонзорираните (или платени или ПР) текстови - речиси е сигурно дека ќе добиете прашање за тоа колку чини да поставите (или да креирате/да подготвите) напис за некоја компанија или организација. Добро е да се има и јавна информација за тоа дали вашиот медиум се согласува на ваков вид на монетизација и под кои услови. Овој вид на монетизација добива на проминентност, особено со зголемувањето на бројот на поткасти, за кои овој тип на монетизација е доста чест.
Исто така, треба да се има предвид дека во последниве години се комбинираат различни видови реклами и канали на кои тие се сервираат, со цел читателот/гледачот/слушателот (или потенцијалниот купувач на рекламиран производ) да се изложи на рекламираниот бренд, со користење на таканаречениот „Omni-channel“ маркетинг пристап. Ваквите кампањи се покомплицирани, комбинираат различни канали (на пр. медиумска интернет страница за спонзорирани текстови, Јутјуб канал за пласирање на видео реклами и медиумски онлајн билтен (newsletter)) и не се користат често во контекст на локалните медиуми.
Мали огласи (Classifieds)
Малите огласи беа златен рудник за класичните медиуми, сè додека онлајн услугите, како што е Craigslist, речиси целосно не ги уништија во 90-тите години на минатиот век. На овој начин, монополот на комуникацискиот канал со корисниците, за медиумите е изгубен, но со прифаќање на дигиталните технологии и со користењето на сѐ уште, во голема мера, посетуваните сајтови за вести, медиумите имаат можност да создадат релевантен профитен центар преку специјализирани услуги за мали и деловни реклами.
Примери за такви услуги се огласите за вработување, за купопродажба на недвижнини, некролози итн. Овој модел на монетизација е многу применлив во случајот на локалните медиуми.
Партнерски маркетинг (Affiliate)
Овој модел на монетизација му овозможува на медиумот да функционира како еден вид на агент за продажба на производите или услугите на одредена компанија. Со поставување на реклами (или некои други материјали) на својата интернет страницата, медиумот заработува пари секогаш кога читателите ќе кликнат на огласот (линкот) и ќе го купат производот (или ќе го извршат саканото дејство) на интернет страницата на компанијата.
Овој модел на монетизација е исклучително популарен на Запад, но никогаш доволно не заживеа во регионот на Западен Балкан (иако има компании кои нудат ваков вид на соработка).
Донации
Како што сугерира самиот назив, овој модел на монетизација се заснова на собирање донации од читателите/гледачите/слушателите. Тој подразбира дека медиумите имаат силна база на следбеници, кои ги споделуваат вредностите на медиумот и се подготвени финансиски да го поддржат. Донациите можат да бидат анонимни или јавни и може да се собираат континуирано (донирај страница/копче на страницата на медиумот, во секое време) или за специфични активности за кои е потребна поддршка (опрема, веб-инфраструктура, продукција на содржини итн.). Вредноста на индивидуалната донација може или да биде фиксна (дефинирана од страна на самиот медиум и еднаква за сите), или може да се примени пристапот, плати колку што сакаш.
Имплементацијата на донациите подразбира и своевидна интеграција на технолошките услуги, односно имплементација на онлајн плаќањето (со картички или нешто слично), а во случај да не постојат готови решенија, медиумот мора да спроведе интеграција со платниот систем.
Промотивен материјал (Merchandise)
Создавањето на колекција на физички предмети, кои се, на некој начин, поврзани со медиумот, е суштината на овој модел на монетизација. Без разлика дали се работи за маици со име на некој медиум, за шолји со слики што асоцираат на тој медиум, налепници со добро познати цитати или дигитални добра (NFT) зависи од видот на медиумот и секако од целната група на следбеници. Се разбира, и начинот на комуникација во зависност од видот на медиумот (ТВ, радио, веб), е различен, но во денешно време е многу веројатно дека кој било медиум да е примарен за медиумот, комуникацијата и продажбата на физички (или дигитални) предмети, ќе се врши преку интернет. Не треба да се заборави фактот дека во овој модел на монетизација, има потреба од посилна поврзаност помеѓу медиумот и неговата публика, бидејќи поединецот својата поврзаност или поддршка ја демонстрира со носење или конзумирање на предмети, создадени од медиумот.
Финансирање од заедницата (Crowdfunding)
Во последните 5+ години, моделот на финансирање од заедницата доживеа (по глобалната) и локална популарност во земјите од Западен Балкан. Резултат на оваа популарност е сѐ поголемиот број медиуми, кои посегнуваат по овој модел на монетизација, кој има бројни заеднички точки со моделот на донации, иако има и свои специфики. Овие специфики првенствено се рефлектираат во фактот што за реализација на ова финансирање, обично е потребна надворешна платформа, на која се креира кампања (најпознати се kickstarter.com, indiegogo.com, donacije.rs во Србија).
Моделот функционира на тој начин што на споменатите платформи, медиумот креира своја кампања, која има дефинирана цел и тема, и која е многу детално опишана. По креирањето на кампањата, се започнува со промотивна кампања, која има за цел што повеќе поединци да ја слушнат информацијата за кампањата и да дојдат на страницата на којашто ќе можат да го поддржат медиумот, со учество во финансирањето од заедницата.
Типично за ова финансирање е тоа што поединци можат да ги поддржат медиумите со различни суми на пари (во некои случаи дури и без финансиски донации, туку преку активности на интернет), и во зависност од финансиската поддршка што ќе ја дадат, ја добијат некаков материјален (маица, качкет, играчка и сл.) или нематеријален (NFT, претплата на медиумските сервиси итн.) подарок.
Овој модел на монетизација може да биде успешен, но не може да се користи често - односно, медиумите мора добро да ја испланираат кампањата и однапред да ги распределат собраните средствата, за да можат да функционираат на подолг временски период.
Онлајн продажба (Retail/Marketplace)
Дигиталните медиуми започнаа да отвораат онлајн продавници, како обид да ја искористат значителната количина на сообраќај (нивната публика), која ги посетува нивните интернет страници. Во зависност од видот на медиумот, овие онлајн продавници нудат стоки за широка потрошувачка (обично поголеми медиуми со национална или барем регионална покриеност) или специјализирани производи (за медиуми кои покриваат одредена сфера или специфичен локален пазар).
Операциите и логистиката потребни за овој модел на монетизација, можат да бидат значаен предизвик за медиумите, бидејќи онлајн продажбата има и своја физичка компонента (која може делумно да се дигитализира) – издавање на сметка, комуникација со добавувачите и купувачите, пакување и испорака на пратките, решавање на рекламации. Треба да се има предвид дека се работи за сериозни деловни процеси и дека медиумите често, ако немаат креирано или ангажирано тим од луѓе кои ќе се занимаваат исклучиво со овој бизнис, наидуваат на големи предизвици во нивната реализација.
Организација на настани (Event/Experience)
Организирањето на настани (конференции, промоции, тркалезни маси, итн.) може да биде добар додаток на примарниот медиумски фокус. Експертизата и контактите поврзани со одредена општествена тема (политика, екологија, бизнис, финансии итн.) може да се искористат за организирање на настани, кои се монетизираат преку продажба на спонзорства или наплата на котизација.
Реализацијата на квалитетни настани често бара експертиза во оваа таканаречена ‘event’ индустрија, а медиумите кои сакаат да тргнат по овој пат, мора да развијат внатрешен капацитет или да побараат надворешна поддршка за реализација на настаните. Пандемијата сериозно ја погоди ‘event’ индустријата, па организацијата на онлајн настани и постоењето на ИТ инфраструктура за нивна реализација, станаа неопходност за овој модел на монетизација.
Дополнителните извори на приходи, односно дополнителниот модел на монетизација, е исклучително важен за одржливоста на медиумите во денешниот свет. Доколку медиумите во своето функционирање се потпираат на ентузијазам и не ја сметаат монетизацијата за важен аспект на медиумскиот бизнис, тоа може да ја поткопа долгорочната одржливост и мисијата на медиумите. Ова најчесто се случува кога основачите и вработените ќе сфатат дека им требаат пари за да ги прехранат своите семејства.
Исто така, медиум кој нема имплементирано ниту еден од моделите на монетизација и нема обезбедено финансиска независност, е поподложен на надворешно влијание и притисок.
Еден медиум, во случај на финансиска неодржливост, која е последица на непостоењето на модел за монетизација, има голем потенцијал да згасне или, во замена за нешто, да прифати финансиска поддршка.
Капитализмот е системот во кој живееме, сакале ние или не. Медиумите се бизнис. Секој бизнис мора да го пронајде свој бизнис модел. Со цел медиумот да биде вистински и долгорочно независен, имплементацијата на еден од моделите за монетизација станува императив.
