Novacioni është kthyer në një nga fjalët kyçe kur flasim për gazetarinë. Në një botë ku interneti është i tejngopur me informacione dhe përmbajtje argëtuese, në shumë platforma konkurrojnë për vëmendjen e audiencës lojtarë të shumtë. Në këtë mjedis, krijimi i diçkaje ndryshe, diçkaje novatore që dallohet dhe tërheq vëmendje bëhet më e nevojshme për suksesin e një medie. Fatkeqësisht, ashtu si me shumë fjalë të tjera që përdoren shumë shpesh, kuptimi i vërtetë i novacionit është bërë i paqartë dhe i pakuptueshëm.
Kështu, çfarë është novacioni në kuptimin e medias dhe prodhimit të përmbajtjes?
Shpesh, kur gazetarët dhe redaktorët flasin për novacion, ata i referohen përdorimit të teknologjisë për tregimin e një historie si dhe formateve të tregimit të një ngjarjeje. Sigurisht që këto kanë rëndësi të madhe. Megjithatë, vetë teknologjia nuk krijon dot një pjesë vërtet të jashtëzakonshme gazetarie. Një histori e dobët, e përgjithshme, e parëndësishme, edhe nëse bëhet duke përdorur metodat më të fundit të produksionit, nuk do të jetë veçse një mashtrim, një klikim i tepërt i zbukuruar që nuk do të ngjiste shumë tek audienca dhe me gjasa mund të dëmtojë reputacionin e vetë medias.
Nëse shohim disa nga shembujt të gazetarisë më të suksesshme dhe me më shumë ndikim, do të vëmë re se novacioni i vërtetë është në trajtimin editorial ndaj ngjarjeve. Janë vendimet editoriale që marrin gazetarët dhe redaktorët kur vendosin historitë që do të mbulojnë dhe, ajo që është më e rëndësishme, cilën qasje apo nga cili këndvështrim do t’i tregojnë këto histori – ato që kanë rëndësi. Çdo histori që është raportuar një herë si lajm ka shumë gjasa të zhvillohet më tej. Mënyra e zhvillimit të historisë varet nga qasja krijuese dhe novatore ndaj saj dhe, për nga rëndësia, edhe nga audienca.
Unë shpesh përdor këtë shembull në punën time në redaksinë: një histori e thjeshtë, jo emocionuese, por e rëndësishme: “Rriten çmimet e biletave të transportit publik.”
Të supozojmë se sapo u dha lajmi: autoritetet vendore njoftuan një rritje të konsiderueshme prej 25% të çmimit të biletës. Ajo që ndodh është se të gjithë mediat në vend do ta raportojnë këtë rritje. Edhe media juaj do ta raportojë një gjë të tillë. Në më të shumtën njerëzit as që do ta mbajnë mend se cila media e dha e para lajmin; lajmet shkurt do të jenë pothuajse të njëjta në çdo portal dhe platformë. Vështirë të dallohet ndonjëra prej tyre.
Por çfarë ndodh më tej? Është një histori që do të lidhet kryesisht me njerëzit që jetojnë në qytetin tonë. Kështu, vendimi logjik i redaksisë do të ishte t’i shkohej më tej dhe më thellë kësaj historie. Çfarë mund të bëjmë me të? Një qasje tradicionale e së kaluarës do të ishte të shkruhej një artikull i gjatë analitik duke trajtuar të gjitha aspektet dhe pasojat e rritjes së çmimit. Ose të bëhej një intervistë e gjatë në studio televizive/në radio me një zyrtar që do të fliste përse duhej ta rritej çmimi, ndoshta me shumë hollësi. Të dy këto qasje ndoshta do të përmbanin shumë informacion, por në botën e sotme nuk do të jenë shumë të pranueshme për audiencën.
Prandaj, ky është momenti kur duhet të jemi krijues dhe novator.
Ka shumë forma se si mund të zhvillohet kjo histori. Por së pari duhet të mendojmë për audiencën e parë dhe të synuar – cili aspekt i kësaj historie ka më shumë lidhje me të?
Le të mendojmë se audienca e synuar janë studentët. Ata e përdorin transportin publik çdo ditë; ata nuk kanë të ardhura, prandaj kjo rritje do të ndikojë patjetër tek ta. Në të njëjtën kohë, studentët mund të mos jenë të interesuar për çështjet e buxhetit të bashkisë, për intervistat me zyrtarë me kostume apo analizat e gjata të tyre. Ata konsumojnë përmbajtje në platformat e mediave sociale. Si mund ta bëjmë të rëndësishme dhe interesante këtë histori për ta? Më poshtë janë disa shembuj:
Alternativa ndaj transportit publik
Mund të evidentojmë se çfarë alternativash kanë të rinjtë për të zëvendësuar transportin tradicional nëse nuk e përballojnë dot rritjen e kostos së transportit. Biçikletë apo skuter? Mund ta bëjmë me reporterin e medias që bën të njëjtën rrugë nga A tek B duke përdorur autobusin, biçikletën dhe skuterin, duke regjistruar kohën, koston dhe duke bërë video të shkurtra selfie në celular teksa udhëton. Ose mund të mundësojmë një garë mes tre studentëve që bëjnë të njëjtin udhëtim duke përdorur alternativa të ndryshme transporti duke u kërkuar të raportojnë për përvojën e tyre në video të shkurtra ose foto selfie. Mund të përdorim edhe kamerën me xhirim të shpejtë (time-lapse) për të krijuar një video dinamike argëtuese.
Sa është 25%?
Mund të krijojmë një ilustrim të thjeshtë se sa është rritja e çmimit duke e krahasuar me gjëra të tjera që janë me vlerë për studentët. P.sh., për një javë rritja e kostos do të thotë tre kafe më pak në një kafene të njohur. Për një postim ose histori në Instagram, nuk kemi nevojë të përdorim ndonjë mjet të avancuar produksioni – thjesht bëjmë një fotografi të pesë filxhanëve me kafe në tavolinë dhe më pas fotoja tjetër do të ketë vetëm 2 me një emoji të trishtuar, një tekst i shkurtër duke shpjeguar se çfarë do të thotë kjo gjë. Mund të vëmë edhe një GIF, meme apo video Tik-Tok që luan me idenë e pakësimit të numrit të kafeve për të përballuar udhëtimet me autobus.
Stërvitje në palestër
Mund ta shohim edhe nga këndvështrimi se sa kalori do të digjte një person nëse do të bënte disa stacione në këmbë dhe të mos merrte autobusin. Këtu mund të përdorim një grafik, një video, një pamje nga ekrani i faqes së ushtrimeve nga një aplikacion fitnesi në telefon.
Tani, le të imagjinojmë se na duhet të mbulojmë historinë e biletave për gratë punëtore në moshë të mesme nga një grup i ulët social-ekonomik (nëse aktualisht po përpiqemi të rrisim numrin e ndjekësve nga ky segment audience), për të cilat rritja e çmimit do të jetë goditje e rëndë në buxhetin e familjeve të tyre.
Histori personale
Për këtë audiencë, një format i mirë do të ishte një histori personale e dikujt që do të reflektonte dhe shprehte zhgënjimin dhe shqetësimet e personit. Një vetë-intervistë e bërë me një grua që shqetësohet për rritjen e çmimit dhe që flet hapur se ç’do të thotë kjo rritje për të (me video ose tekst me foto) do të funksiononte mirë për profilin në Facebook si dhe për faqen në internet.
Shpjegime dhe këshilla për mbështetje/asistencë sociale
A ka mënyra për të shpjeguar se çfarë mbështetje shtesë mund të marrin nga autoritetet njerëzit që janë në vështirësi financiare? Përfitime të veçanta? Si të aplikojnë për to? Ndoshta disa këshilla se si të kursejnë të ardhura për ushqim apo gjëra të tjera të rëndësishme? Këto mund të jepen si shpjegime të thjeshta hap pas hapi me kartolina që bëhen me tekst shoqëruar me grafikë ose foto. Mund t’u kërkojmë grave të dërgojnë këshillat e tyre se si të kursejnë - përmbajtja interaktive është shumë e njohur dhe ka potencial të lartë në platformat e mediave sociale.
Po sikur audienca mediatike të jenë biznesmenë dhe profesionistë të pasur? Një sfidë interesante krijuese për ne do të ishte mbulimi i kësaj historie për njerëzit që udhëtojnë me makinë dhe që nuk përdorin kurrë transportin publik. Kjo nuk do të thotë se këta nuk ndikohen nga kjo rritje. Thjesht duhet të gjejmë qasjen e duhur.
A ka mundësi për biznes?
Për biznesmenët, mund të shohim se çfarë mundësi biznesi mund të vijnë: a është momenti i duhur për të investuar në një skemë biçikletash me qira në qytet? Rastet studimore me intervista do të funksiononin mirë për këtë grup audience. A ka nisur dikush një biznes biçikletash me qira diku tjetër? Mund të bëjmë një intervistë me një pronar të atij biznesi, të diskutojmë sfidat dhe përfitimet.
Histori të tjera që mund të lidhen me këtë audiencë: A do të përdoren më pak taksitë edhe pse për një xhiro të shkurtër në qendër të qytetit çmimi do të jetë pothuajse i njëjtë? A është kjo rritje çmimi një mundësi për të shitur më shumë makina duke qenë se disa njerëz mund të vendosin se ka ardhur koha të blejnë një makinë?
Sigurisht që këto janë vetëm disa nga shumë trajtime hipotetike të mundshme, por që na tregojnë se si ta trajtojmë çdo histori në mënyrë novatore, si të krijojmë një copëz gazetarie origjinale që audienca do ta konsideronte të rëndësishme dhe do ta mbante mend. Sa më jo-interesante dhe e mërzitshme të duket historia në fillim, aq më emocionuese mund të jetë kjo sfidë. Si ushtrim, mund të provojmë të shtojmë histori të tjera në listën time të mësipërme, për të parë se cilat këndvështrime dhe formate do të zgjidhnim që do të funksiononin më mirë për audiencën tonë.
Kur bëjmë plane për përmbajtjen në një takim redaksie, formula duhet të jetë:
HISTORIA – AUDIENCA– KËNDVËSHTRIMI – PLATFORMA – FORMATI
Shohim historinë, mendojmë se cili aspekt i asaj historie është i rëndësishëm për audiencën, gjejmë një qasje krijuese se si ta tregojmë atë, që do të ekzekutohet për platformën kryesore dhe në formatin që funksionon atje.
Një tjetër faktor shumë i rëndësishëm për t’u mbajtur parasysh: kjo duhet bërë në kontekstin e qëllimeve tona aktuale strategjike. Për shembull, nëse aktualisht po përpiqemi të krijojmë audiencë në Instagram, duhet të përqendrohemi në këndvështrimet dhe formatet që funksionojnë veçanërisht mirë për atë audiencë në atë platformë. Nëse duam të zgjerojmë audiencën duke u shtrirë te popullsia rurale, duhet të zgjedhim një këndvështrimi që do të ishte me rëndësi të veçantë për ta. (Për shembull, duke mbuluar tregjet e ushqimit të së shtunës në qytet, do të përqendrohemi te fermerët që furnizojnë me produkte këtë treg dhe jo te konsumatorët që i blejnë ato).
Në përgjithësi, kjo është ajo që bëjnë gjithmonë redaktorët e zotë. Ata e trajtojnë prodhimin e përmbajtjes në mënyrë proaktive. Nuk bëjnë thjesht një reagim ndaj një lajmi kur ndodh ai. Ata mendojnë se çfarë historie do të prodhojnë duke u bazuar tek ai lajm.
Mund të duket fillimisht se kërkon shumë kohë për të menduar dhe diskutuar. Megjithatë, ky është një perceptim i rremë. Sapo nisim me zbatimin e këtij parimi në redaksi çdo ditë, i gjithë ekipi do ta kuptojë shpejt se ky nivel kreativiteti dhe novacioni është normë dhe do të fillojë ta trajtojnë çdo lajmi me këtë qëndrim.
Një përfitim anësor i këtij procesi pune është se gazetarët në fakt do ta shijojnë punën e tyre shumë më tepër dhe do të ndihen më të motivuar. Novacioni është një gjë shumë infektive dhe çdo histori kthehet në sfidë krijuese plot argëtim dhe jo një rutinë e mërzitshme.
Disa histori do të zhvillohen edhe më tej duke përdorur teknologji dhe programe novatore, gjë që do të bënte pikërisht ajo që është – instrumenti për të mbështetur novacionin editorial.
Me përmbajtje krijuese, origjinale dhe të fokusuar tek audienca, media jonë do të dallohet nga të tjerët në treg, sepse askush nuk do të bëjë të njëjtat histori. Audienca jonë do të ndjejë se ne punojmë për ta, rritemi dhe bëhemi më besnikë. Novacioni është pikërisht kjo gjë.
