Raportim i ndjeshëm: Si të shkruani për luftën në Ukrainë?

Dita është 20 shkurt, viti 2014. Ndërsa jemi në hotel duke u bërë gati për të shkuar në terren, nuk jemi të vetëdijshëm se ngjarjet para nesh do të ndryshojnë fytyrën e Ukrainës përgjithmonë. Ishte dita më e rrezikshme në Maidan, Sheshin e Pavarësisë së Kievit, ku mijëra njerëz protestuan për tre muajt e kaluar kundër vendimit të presidentit për të mos nënshkruar Marrëveshjen e Stabilizim – Asociimit me Bashkimin Evropian.

Edhe pse gjatë demonstratave kanë qenë dëshmitarë të brutalitetit të policisë shumë herë, atë ditë ka ndodhur diçka që askush nuk mund ta imagjinonte. Anëtarët e forcave speciale të sigurisë qëlluan mbi demonstruesit nga snajperët nga ndërtesat e larta që rrethonin sheshin. Prokuroria ukrainase numëroi më vonë 48 të vrarë.

Të qenit në atë vend në atë moment si gazetar ishte sfiduese dhe emocionuese. Ngjarjet dhe informacionet ndryshuan me një shpejtësi të madhe, aq sa nuk ishte e lehtë t'i ndjekësh, aq më pak t'i kontrollosh.. Vrasjet në Maidan mund të ndiqeshin drejtpërdrejt, falë transmetimit të drejtpërdrejtë në internet. Më kujtohet mosbesimi kur një fotoreporter gjerman, teksa po filmonim përkujdesjen e të lënduarve në spitalin e improvizuar në Katedralen Mihailovska, tha se në Maidan kishte të vdekur dhe se ishin parë snajperistët. Instinkti im i parë ishte që të shkoja ta kontrolloja, ta shihja me sytë e mi. Nxituam drejt sheshit, regjistruam çfarë mundëm gjatë rrugës, por shpejt pasoi një telefonatë nga redaktorja e cila kërkoi që të lëviznim në vend të sigurt.  Kur e mendoj nga kjo distancë, kuptoj se ishte ndoshta mësimi i parë që mësova në terren për raportimin nga situatat e krizës - për shkak të adrenalinës që të pushton, nuk mendon për rrezikun.   Kur e mendoj nga kjo distancë, kuptoj se ishte ndoshta mësimi i parë që mësova në terren për raportimin nga situatat krize - nga adrenalina që të pushton, nuk mendon për rrezikun.

Një mësim tjetër nga përvoja e asaj dite - ndërsa kriza vazdhon, është e vështirë, pothuajse e pamundur të jesh i sigurt se numrat që prezanton janë plotësisht të sakta.Ndërsa midis forcave speciale të sigurisë dhe protestuesve në Maidan përleshjet u zhvilluan, informacionet vinin nga burime të shumta dhe të gjitha ishin të ndryshme.E vetmja gjë që ne si gazetarë mund të bënim ishte t'i përcillnim duke cituar burimin dhe duke theksuar qartë se këto të dhëna dallohen nga ato të paraqitura, për shembull, nga policia, Ministria e Shëndetësisë, apo përfaqësuesit e Euromaidan-it, lëvizjes që udhëhoqi demonstratat.Kishte gjithashtu shumë supozime, dhe shpejt u zhvilluan edhe teoritë konspirative se kush ishin snajperistët në çatitë e ndërtesave. Na takonte t'u përmbaheshim, sa më shumë që të ishte e mundur, përshkrimeve të ngjarjeve që pamë, deklaratave të njerëzve që ishin pjesëmarrës të drejtpërdrejtë në to dhe burimeve të besueshme informacioni.Ndërsa konflikti shpërtheu në lindje të Ukrainës, detyra e gazetarëve u bë gjithnjë e më e rëndësishme.

Dezinformimi si armë

Data që shënoi një pikë kthese të plotë, dita kur, sipas Drejtorit Ekzekutiv të Institutit për Raportimin e Luftës dhe Paqes (IWPR), Antonio Bordenit, Rusia bëri një hap kyç drejt shndërrimit në një "burim dezinformimi në shkallë industriale" ka ndodhur më 17 korrik 2014.Më pas, në lindje të Ukrainës, avioni i pasagjerëve të Malaysia Airlines MH17, i cili po fluturonte nga Amsterdami në Kuala Lumpur, u rrëzua nga një raketë. Të gjithë 298 pasagjerët dhe anëtarët e ekuipazhit kanë humbur jetën.Një hetim nga studiues danezë zbuloi se predha e prodhuar nga Rusia ishte gjuajtur nga luftëtarët pro-rusë në Donbas. Tetë vjet e gjysmë më vonë, gjykata holandeze, e cila po zhvillon procesin kundër katër të dyshuarve për rrëzimin e avionit, shpalli të njëjtën gjë, por versioni rus i së vërtetës ishte ndryshe.

"The big lie is the driver of this catastrophic war built in the realm of competing truths", tha Bordeni duke përshkruar atë që pasoi dhe atë që ne jemi ende dëshmitarë sot.

Më shumë se kurrë më parë, gazetarët duhet të jenë të kujdesshëm kur raportojnë, sepse, përveç në fushëbetejë, betejat zhvillohen çdo ditë përmes mediave.

Një pjesë e kompanive mediatike marrin pjesë në këtë me vetëdije, duke marrë anën në konflikt dhe duke përhapur propagandën e saj. Në epokën e rrjeteve sociale, të cilat u bënë burim kryesor i informimit për të rinjtë, ajo punë është bërë shumë më e lehtë.

"Në botën digjitale, fitimi i luftës mediatike është vendimtar për të gjitha palët. Të gjithë duan ta kenë anën e tyre të historisë, kështu që ata përpiqen të kontrollojnë atë që bëjmë ne. Detyra jonë është që nuk t'i lëmë ata ta bëjnë këtë" tha reporteri me përvojë i BBC-së dhe redaktori ndërkombëtar Jeremy Bowen gjatë pjesëmarrjes në programin e shërbimit publik britanik nga Kherson. Duke u përpjekur të shpjegojë pse ne dimë kaq pak për Betejën e Khersonit, ai tha se përvoja e tij nga mbi 20 luftëra që mbuloi, i mësoi se në situata të tilla është gjithmonë e vështirë të kuptosh se çfarë saktësisht po ndodh në terren. Në raportet e tij, ai përpiqet të përcjellë atmosferën, historitë e njerëzve që takon në terren, në qytetet e shkatërruara ku u zhvilluan luftimet, përvojat dhe sfidat e tyre. Prandaj, ai e përcjell më së shumti atë që ka dëshmuar vetë, që për mendimin tim është detyra më e rëndësishme e një gazetari, sidomos kur raporton për tema të ndjeshme, si për shembull një konflikt i kësaj shkalle dhe ndikimi që mund të ketë.

Për specifikën e luftës në Ukrainë, kur bëhet fjalë për mediat, mënyra se si raportohet, pra metodat e përdorura për të larguar vëmendjen dhe për të relativizuar faktet nga terreni, ndoshta flet më së miri trendi i ri - ngjallni dyshime, errësoni të vërtetën dhe hutoni audiencën.Kjo ndodhi me Jeremy Bowen, besueshmërinë e të cilit, të mbështetur nga dekada të tëra raportimesh profesionale, u përpoqën ta shkatërronin duke vënë në dyshim vërtetësinë e një prej tregimeve të tij. Gjegjësisht, në rrjetet sociale, mijëra përdorues kanë shpërndarë një "analizë" të një screenshot të marrë nga raporti i Bowen-it nga Irpin, një foto në të cilën në plan të parë ai është shtrirë, ndërsa në sfond shohim një urë të shkatërruar dhe një grua me një çantë, e ngjashme me atë të tregut. Në përshkrimin e fotos thuhet: "“BBC’s Jeremy Bowen pretends to be on the frontline, whilst a woman looks on, seemingly bemused". Më shumë se shtatëmbëdhjetë mijë njerëz e ripërtuan postimin dhe mbi shtatëdhjetë e shtatë mijë e pëlqyen.

Raste të tilla kanë çuar në një tjetër trend të ri në media - duke i kushtuar më shumë vëmendje ekspozimit të lajmeve të rreme, postimeve keqdashëse, dezinformatave, videove dhe fotove të redaktuara. Shtëpitë më të mëdha mediatike tani kanë punonjës që merren ekskluzivisht me këtë, dhe segmente të tëra të programit i kushtojnë të ashtuquajturit fact-checking.Në rastin e përmendur në të cilin objektivi ishte Jeremy Bowen dhe BBC, kanali France 24 bëri një analizë pesëminutëshe në të cilën gazetarja krahasoi fotot, vendndodhjet, shenjat specifike në bazë të të cilave është e mundur të konfirmohet vërtetësia e regjistrimit.

Një nivel i ri i përhapjes së lajmeve të rreme

Rrjetet sociale kanë sjellë një fenomen të ri, i cili u bë veçanërisht i dukshëm në konfliktin në Ukrainë - individë anonimë ose grupe të mirëorganizuara lehtë mund të vënë në dyshim vërtetësinë e çdo raportimi nga terreni, madje edhe ato të mediave tradicionale, profesionalizmi i të cilave rrallë vihej në dyshim.Kjo i vë ata në pozitën që duhet të provojnë pafajësinë e tyre, ndërsa nga ana tjetër, ata që i fajësuan nuk kanë nevojë për argumente për të vërtetuar se kanë të drejtë. Mjafton për të ngritur dyshime.

Në konfliktin në Ukrainë, kjo luftë mediatike është shumë më komplekse sesa përdorimi i vetëm rrjeteve sociale, profileve false apo grupeve të mirëorganizuara që përhapin dezinformata.Trendi i vënies në dyshim të fakteve nga terreni, duke ngritur dyshime për raportet zyrtare, është i afërt edhe me zyrtarët më të lartë të palëve ndërluftuese.Një shembull i mirë për këtë është Bucha, një vendbanim afër Kievit, periferia e tij, në të cilin, pas largimit të ushtarëve rusë, u gjetën trupat burrash dhe grash të vrarë, me duar të lidhura, të hedhur nëpër rrugët e qytetit.U gjetën varreza masive dhe dëshmi të shumta të krimeve të luftës. Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov paraqet një të vërtetë tjetër për Bucha. Ai ka thënë shumë herë se trupat e civilëve në fakt ishin vendosur nga ukrainasit si një skenë e vendosur për mediat dhe argumenti i tij është se kishte një hendek dy-ditor midis tërheqjes së ushtrisë ruse nga ai vend dhe raportimeve të para të masakrës.

Në fillim të gushtit, lexuesit dhe shikuesit e kompanive të mëdha mediatike vunë re diçka të pazakontë në rrjetet sociale. Raporti video ose me shkrim, në format, grafikë dhe stil njësoj si çdo raport tjetër nga ajo shtëpi, por me përmbajtje të pazakontë që përfaqëson interesat ruse.Disa nga ato postime u bënë virale, por më vonë doli se ishin të rreme. Në shënjestar të krijuesve të këtyre përmbajtjeve të rëmë ishin shtëpi si BBC, CNN, DW, gazeta gjermane Der Spiegel dhe të tjera, dhe përmbajtjet e rreme u shpërndan lexuesve të tyre, ndoshta në bazë të cookies, me të cilat faqet gjurmojnë zakonet e përdoruesve të internetit.Në tekstin në të cilin trajtohet përhapja e lajmeve të rreme, Deutsche Welle vlerëson se qëllimi kryesor i përhapjes së njoftimeve të tilla është mbështetja e luftës ruse me dezinformata, por edhe diskreditimi i mediave.

Në një klimë të tillë, përveç që shpesh duhet të përgënjeshtrojnë autorë të panjohur të lajmeve të rreme, gazetarët dhe mediat duhet të bindin audiencën e tyre për korrektësinë e raportimit të tyre. Me fjalë të tjera, për t'u shpjeguar atyre pse duhet t'u besojnë.

Disa media, si New York Times, kanë vendosur t'u shpjegojnë lexuesve të tyre procedurën që përdorin për të verifikuar dhe konfirmuar informacionin në raportimin e tyre nga Ukraina. BBC-ja, nga ana tjetër, publikoi në mars udhëzimet e detajuara se si të dallohen dhe të njihen postimet e rreme nga ai vend.

Në radhë të parë, ata paralajmërojnë lexuesit se duhet t'i kushtojnë vëmendje nëse një video është aktuale apo më e vjetër. Si shembuj, ata citojnë kuadrot e pushtimit rus të Krimesë ose shpërthimet në Bejrut nga viti 2020 që u përdorën për të ilustruar konfliktin aktual. Shenjat si moti, shenjat e rrugëve, gjuha në të cilën njerëzit në video komunikojnë mund të jenë të dhëna të dobishme, sipas BBC-së.Një pyetje tjetër e rëndësishme është se kush i ndan ato dhe pse, domethënë nëse mund të konsiderohet si një burim i besueshëm informacioni. Teknikat për njohjen dhe zhbërjen e lajmeve të rreme nuk janë vetëm mjete të dobishme për audiencën, por edhe për gazetarët në terren.

"Spiunët rusë" - problemet për gazetarët në terren në Ukrainë.

Kolegia nga Bosnja dhe Hercegovina, e cila ishte në Kiev në fillim të pushtimit rus të atij vendi, dhe pas vetëm disa javësh u kthyer përsëri për të raportuar nga Ukraina, më tregoi për sfidat e sigurisë me të cilat po përballeshin në terren.Nga ato të kuptueshmet në fillim, kur kërkonin një mënyrë për të dalë nga qyteti me një varg të gjatë automjetesh, deri tek ato krejtësisht të papritura, kur ushtarët ukrainas i ndaluan rrugës duke i akuzuar se ishin spiunë rusë dhe duke kërkuar që të vërtetojnë se nuk ishin.

Raportimi nga situatat krize ka specifikat e veta dhe kërkon përgatitje të mirë nga gazetarët, por rrethana të tilla, në të cilat mbizotërojnë rregulla të veçanta, ku të gjithë janë dyshues dhe rrezik i mundshëm për sigurinë kombëtare, situata mund të përshkallëzohet lehtësisht.Për këtë arsye, një rregull i rëndësishëm do të ishte - kini me vete një dokument që konfirmon identitetin tuaj, mundësisht një dokument që vërteton se keni pasur korrespondencë me përfaqësues të qeverisë ose ushtrisë ukrainase dhe se keni marrë akreditim ose leje për të hyrë në vend për qëllimet e raportimit.

Vërejtjet e rëndësishme të kolegëve që kanë udhëtuar në terren në Ukrainë janë në lidhje me shenjat në makina. Meqenëse ushtria ruse dhe ata që e mbështesin atë në këtë luftë shpesh përdorin shkronjat Z dhe V si simbole të tyre, ekipet mediatike këshillohen të shmangin shenja të tilla në automjetet e tyre. Prandaj, mbishkrimi TV në derën e makinës nuk rekomandohet në këtë rast.

Veshja e pajisjeve mbrojtëse është e detyrueshme. Pa të, gazetarët nuk lejoheshin as të kalonin kufirin polako-ukrainas. Një jelek antiplumb, mundësisht me shënimin "press", dhe një helmetë mbrojtëse - kjo është pajisja minimale që një gazetar duhet të ketë me vete. Nuk do t'ju duhet t'i mbani gjithmonë dhe kudo, por në zonë lufte do të ketë patjetër situata ku do të jeni të lumtur që i keni ato.

Mediat e akredituara në Ukrainë morën udhëzime të qarta nga ushtria se çfarë u lejohet dhe çfarë nuk u lejohet të bëjnë gjatë gjendjes së shpallur të jashtëzakonshme. Kështu, për shembull, më 3 mars, komandanti i përgjithshëm i forcave të armatosura të Ukrainës lëshoi ​​një urdhër në të cilin renditi objektet e ndaluara për filmim dhe informacionet e ndaluara për transmetim. Ai urdhër sqaronte gjithashtu procedurat për hyrjen e përfaqësuesve të mediave në objektet ushtarake gjatë gjendjes së jashtëzakonshme. Gazetarëve iu tha të mos filmonin ose fotografonin aeroportet, stacionet hekurudhore, objektet e naftës, tubacionet e gazit, termocentralet, objektet dhe pajisjet ushtarake.Ata gjithashtu kanë urdhër të jenë në qytet nga ora 22:00 deri në 6 të mëngjesit, pra gjatë kohës së shtetrrethimit. Përndryshe, rrezikojnë të ndalohen.

Ushtria ukrainase lëshoi ​​gjithashtu një listë me rekomandime për gazetarët, ku ndër të tjera thuhet: të mbajnë gjithmonë me vete dokumente personale, duke përfshirë një kartë shtypi ndërkombëtar; të kenë gjithmonë para të gatshme me vete; të vishen në mënyrë të përshtatshme dhe të rehatshme, pasi ndonjëherë do t'u duhet të përzihen me turmën për të shmangur theksimin dhe rrezikun. Ushtria i këshillon gazetarët që të mos mbajnë kurrë pistoletë apo armë të tjera dhe të mos veshin veshje të gjelbërta të errëta apo veshje të tjera që i ngjajnë uniformës. Një detaj interesant është këshilla se nuk duhet të mbajnë dylbi apo pajisje me antenë, pasi rrezikojnë të dyshohen për spiunazh. Gjithashtu ftojnë gazetarët që të kenë kujdes në zgjedhjen e suvenireve, pra të shmangin sendet që ngjajnë me pajisje ushtarake, dokumente apo armë. Një këshillë interesante është të sillen me modesti, të mbajnë me vete një radio me valë të shkurtra për të qenë të informuar, si dhe një telefon satelitor me aftësinë për të dërguar fakse, e-mail dhe i cili ka internet. Komandanti Suprem i Forcave të Armatosura këshilloi gazetarët që të kenë gjithmonë me vete një flamur të bardhë, të mbajnë një minimum të pajisjeve të rënda, të kenë kujdes në trajtimin e këtyre pajisjeve dhe të kenë gjithmonë me vete një çantë të ndihmës së parë.

Nga përvoja në terren, një kolege nga Zagrebi më tha se sa e rrezikshme ishte të injorosh sirenat paralajmëruese dhe, në vend që të jesh në një strehë, të qëndrosh jashtë nga frika se mos humbasësh diçka të rëndësishme. “Ndiqni rregullat, mund të jua shpëtojnë kokën. Në fund të fundit, në strehim kemi regjistruar histori të shkëlqyera. Dhe kjo është pjesë e përvojës që duhet përcjellë”, tha ajo pas kthimit nga Kievi dhe Lviv.

Edhe disa këshilla të rëndësishme sigurie - shmangni të qenit vetëm, preferohet të lëvizni gjithmonë në një grup prej disa personash, të dini informacionet bazë për njëri-tjetrin, duke përfshirë grupin e gjakut, sëmundjet, alergjitë ose terapinë, nëse dikush nga grupi e aplikon atë. Përpara se të niseni për udhëtim, përgatituni mirë dhe mblidhni të gjithë numrat e rëndësishëm të telefonit, kontaktoni ambasadën e vendit tuaj ose një shteti tjetër që mund të kontaktoni për ndihmë në rast urgjence. Kontrolloni se cilat organizata ndërkombëtare janë të pranishme në terren nga i cili do të raportoni. Lehtësojeni veten nëse vërtet futeni në telashe.

Ndoshta këshilla më e rëndësishme e sigurisë do të ishte - trajnohuni për raportimin nga situatat krize. Sot ka shumë kurse për gazetarë, të cilat shpesh hartohen dhe ligjërohen nga ish-ushtarë ose anëtarë të forcave të tjera të sigurisë. Një kurs të tillë e ndoqa vetë në televizionin ku kam punuar më parë. Fatkeqësisht, e ndoqa atë pasi u ktheva nga Kievi në vitin 2014. Pas kësaj e kam menduar për veprimet e mia shumë herë, duke vënë re gabimet që kam bërë në terren nga injoranca. Po i referohem gabimeve të sjelljes që mund të më kishin vënë mua dhe anëtarët e ekipit në rrezik serioz. Këto janë gjëra që vështirë se mund t'i kuptoni vetë. Dhe kjo është arsyeja pse njerëzit që dikur mbanin uniforma dhe morën pjesë në luftëra, janë një burim i shkëlqyer informacioni.Në shtatë ditë, ata na mësuan se si të dallojmë armët, cilat janë karakteristikat e tyre, si të lëvizim, domethënë si të ikim në mënyrë më efektive nga snajperët ose pushkët e rrezeve të ndryshme.Na mësuan se si të njohim gjakderdhjen venoze dhe arteriale dhe si ta ndalojmë atë.Teknikat e vetë-ndihmës, rregullat e luftës, pajisjet që nuk janë të vështira për t'u marrë dhe mbajtur dhe që mund të jenë vendimtare në situata të pasigurta. Çfarë lloj predhash përdoren më së shumti dhe çfarë lloj dëmtimi mund të shkaktojnë.Kur duhet dhe kur nuk duhet përdorur një telefon satelitor. Çfarë në rast rrëmbimi? Si t'i japim ndihmën e parë një kolegu që nuk jep shenja jete dhe udhëzime të tjera që do të kishim vështirësi t'i gjenim vetë.

Problemi është se për kurse të tilla, ne përgjithësi, paratë i kanë vetëm shtëpitë më e mëdha mediatike. Shumica prej tyre i dërgojnë gazetarët e tyre në Ukrainë sot pa asnjë trajnim. Në këtë grup përfshihen sigurisht gazetarë të pavarur dhe fotoreporterë që raportojnë nga terreni për media të ndryshme. Një zhvillim serioz mediatik është i nevojshëm në atë segment. Për këtë tregojnë mjaftueshëm të dhënat për gazetarët e vrarë në Ukrainë.

Në rast se media për të cilën punoni nuk mund t'u sigurojë gazetarëve dhe personelit tjetër të medias që udhëtojnë në Ukrainë një kurs sigurie për raportimin nga situatat krize, të paktën gjeni dhe studioni kurse falas të ofruara nga fondacionet dhe organizatat e ndryshme mediatike. Ndoshta nuk do të gjeni në to "trajnimin e ninjave" që përshkrova, por patjetër do të merrni këshilla të dobishme që mund t'ju ndihmojnë.

Storytelling, ose tregimi i një historie për fytyrën e luftës

“Put a face on the story.” Ky është ndoshta rregulli i parë i "storytelling-ut", apo rrëfimit të një historie në media, dhe është gjithashtu i zbatueshëm për situata të ndjeshme siç është konflikti në Ukrainë.

Përveç faktit që njerëzit janë më të interesuar për njerëzit sesa për numrat ose për të renditur informacione, historitë personale na ndihmojnë të evokojmë atmosferën dhe të shpjegojmë shkallën dhe peshën e asaj që po ndodh.Historia për qytetet e granatuara apo të pushtuara nuk mund të imagjinohet pa njerëz që kaluan ditë e netë në strehim, apo që ia dalin mbanë pa ujë të pijshëm, ngrohje apo rrymë.Ose të cilët ushtarët, për shembull, i mbanin si mburoja njerëzore me qëllimin për të shmangur zjarrin e armikut. Të gjithë këta janë shembuj të vërtetë nga lufta aktuale në Ukrainë.

Prandaj, është e rëndësishme të dëgjojmë përvojat personale. Kjo kontribuon në autenticitetin dhe dramatizimin më të mirë të historisë, por kërkon një qasje të kujdesshme dhe të thellë nga gazetari. Shpesh kur raportojmë nga situatat krize, jemi dëshmitarë të skenave tronditëse dhe njerëzve të lënduar ose që janë nën stres. Nëse vendosim t'i afrohemi dhe t'u bëjmë një pyetje, domethënë nëse gjykojmë se ata janë në gjendje të na japin një përgjigje racionale, është e rëndësishme të jemi të vëmendshëm dhe t'u afrohemi atyre me respekt dhe me vëmendje. Të intervistuarit regjistrojmë vetëm me pëlqimin e tyre dhe me një shpjegim të qartë se ku do të publikohet deklarata e tyre.

Skenat e qarta e dhunës, pamjet nga afër e plagëve të rënda apo trupave të të vrarëve, si rregull nuk shfaqen. Edhe pse ka pasur debate për këtë temë. Përderisa njëra palë pohon se një përmbajtje e tillë nuk i sjell asgjë të mirë shikuesit/lexuesit dhe as viktimës së cilës mund t'i kërcënohet dinjiteti, argumenti i palës tjetër është se ky është realitet dhe prandaj duhet treguar.Rasti që ka qenë në qendër të debatit është vdekja e tre vjeçarit Ajlan Kurdit, i cili vdiq së bashku me nënën dhe vëllain e tij dhe dhjetëra të tjerë kur anija që i transportonte në ishullin grek Kos u përmbys dhe u fundos. Ajlani i vogël ishte një refugjat nga Siria e përhapur nga lufta dhe vdiq në mes të krizës së refugjatëve. Fotografia e trupit të tij të, hedhur në breg nga deti, ngriti një pyetje kyçe - a janë skenat tronditëse një sensacion i panevojshëm, apo publikimi i tyre mund t'i ndihmojë qytetarët, domëthënë opinioni publik, të fillojë t'i shikojë gjërat me sy të ndryshëm, ta shohë realitetin e tmerrit të një situate krize? E njëjta pyetje mund të bëhet edhe në rastin e luftës në Ukrainë. Videot nga Bucha, trupat e pajetë dhe varrezat masive - i gjithë ky është realiteti që gazetarët gjetën në terren. Shumica e raporteve televizive që pashë përmbanin fotografitë e trupave të hedhura nëpër rrugë, por të paqarta, kështu që ne mund të merrnim me mend vetëm se çfarë po na tregonin, jo të shihnim qartë. Sipas mendimin tim, ishte një zgjidhje e mirë.I morëm informacionet, një video si provë se Bucha duket vërtet kështu, por gazetari gjithsesi na mbrojti nga skenat traumatike që ai, për fat të keq, duhej të shihte vetë. Në situata të tilla, historitë e banorëve vendasë që i mbijetuan masakrës, të cilët mbetën pa shtëpi apo pa të afërmit, na japin një pasqyrë të përmasave të asaj që ndodhi.

Të njëjtat rregulla zbatohen për raportimin e ngjarjeve margjinale, por të pashmangshme që lidhen me konfliktin, siç është kriza e refugjatëve. Kur valët e refugjatëve ukrainas u nisën për në vendet fqinje, unë u nisa me nje koleg për në Hungari, Sllovaki dhe Poloni.Për ditë të tëra kemi regjistruar skena të ngjashme - mijëra gra, fëmijë dhe të moshuar që kalojnë kufirin me makinë, tren ose në këmbë. Fotografitë ishin prekëse, siç ishin historitë e tyre për frikën dhe përvojën e jetuar. Për bashkëshortët dhe anëtarët e tjerë të familjes që duhej të qëndronin në shtëpi, për shkak të ndalimit të daljes nga vendi, për burrat nga mosha 18 deri në 65 vjeç. Shumë media u mblodhën në ato vende dhe të gjithë ne po përpiqeshim të bënim të njëjtën gjë- të regjistronim një fotografi autentike dhe të dëgjonim nga dora e parë se çfarë po ndodh në qytetet e Ukrainës. Ishte vetëm fillimi i konfliktit dhe të gjithë ishin ende në shok, pasi një konflikt i armatosur në tokën evropiane nuk pritej në shekullin e 21-të.

Kaq shumë vëmendje mediatike, edhe pse e nevojshme që bota të shohë një pasqyrë reale të përmasave të konfliktit dhe pasojave të tij, filloi t'i ngjante një sensacionalizmi. Shumë kolegë në raportet e tyre theksonin deklaratat tronditëse, lotët e bashkëbiseduesve, fëmijët e trishtuar dhe të shqetësuar. Edhe kjo mund të diskutohet, si në rastin e Ajlanit të vogël - a është vërtet e nevojshme të bësh një sensacion nga fatkeqësia e dikujt, apo flet mjaftueshëm një fotografi e mijëra të zhvendosurve që paketuan gjithçka që kishin në valixhet e tyre dhe ikën drejt sigurisë? Një tjetër përshtypje nga terreni, e cila nuk i shfaq mediat në dritë të mirë, për shkak të agresivitetit të disa gazetarëve. Në kufirin mes Polonisë dhe Ukrainës, gjetëm dhjetëra ekipe televizive, të cilat kishin ngritur një shpalir në vendin ku familje të tëra kalonin kufirin në këmbë. Fotoja ishte paksa e dhimbshme – ndërsa kryesisht femrat i tërhiqnin valixhet dhe çantat e mbushura, duke i mbajtur për dore fëmijët e tyre, gazetarët iu afruan, shtynë mikrofonin dhe ua vendosën kamerat në fytyrë për të marrë materiale tërheqëse.Kjo është krejtësisht e gabuar. Mundohuni të imagjinoni veten në këpucët e tyre. Në një situatë të tillë, a do të preferonit t'i bënit një deklaratë një personi që nuk tregon se e kupton pozicionin tuaj, ose dikujt që do të presë që ju të ngriheni/uleni, të merrni frymë dhe më pas t'ju afrohet, fillimisht vetëm, pa një aparat fotografik, për të folur me ju dhe për t'ju pyetur nëse do të ishit të gatshëm të ndanit përvojën tuaj?

Kur bëhet fjalë për dilemën nëse duhet ndjekur një sensacion apo të veprohet në mënyrë njerëzore, kjo për mua nuk ekziston.Jeni të detyruar të respektoni dinjitetin e tyre, kur raportoni për grupe të ndjeshme në situata të ndjeshme.

Historia juaj nuk do të jetë më pak e rëndësishme apo efektive, dhe ju do të jeni në paqe me veten tuaj.

Nëse jeni në terren, veçanërisht aq sfidues si një zonë lufte, na tregoni se jeni atje. Mos i shmangni stend up-et, përkundrazi. Është gjithmonë interesante për shikuesit të dëgjojnë dhe të mësojnë diçka nga dora e parë, dhe ju jeni sytë dhe veshët e tyre. Le ky stand up të ketë lidhje me historinë që po na tregoni, le të jetë pjesë përbërëse e saj. Për shembull, nëse po flisni për jetën në një strehim pasi bien sirenat, shkoni në atë strehim, regjistrojeni veten duke e bërë atë dhe na tregoni gjatë rrugës se si është atmosfera, nëse njerëzit janë në nxitim ose tashmë është një rutinë për ta.Nëse e keni fjalën për luftimet që u zhvilluan në rrugët e periferisë së Kievit, na tregoni tanket e mbetura dhe të djegura. Qëndroni pranë tyre dhe shpjegoni se çfarë ndodhi atje. Në këtë mënyrë, informacioni që përcillni do të jetë më mbresëlënës dhe shikuesit do ta mbajnë mend atë shumë më gjatë sesa nëse ua lexoni si një nga informacionet në seri.

Storytelling i mirë në televizion dhe radio nënkupton përdorimin efektiv të zërit. Mendoj për atë që ne e quajmë toni i TI-së, domethënë tingulli e ambientit ose tingulli e mjedisit. Sirenat e alarmit, granatimet që dëgjohen nga larg, britmat - nëse e keni dëgjuar atë, përdorni në tregim. Asgjë nuk e përshkruan atmosferën nga terreni më mirë se tingulli autentik.

Kujdesuni për gjuhën tuaj. Përdorni fjali të qarta dhe të shkurtra. Lëreni përqendrimin tuaj në tregimin e historisë dhe jo në hedhjen e shumë informacioneve që, pa u fokusuar në atë që është e rëndësishme, do të mbeten të keqkuptuara dhe të harruara shpejt. Lëreni tekstin tuaj të plotësojë imazhin që shohim në ekran. Mos na e përshkruani atë që po shikojmë, por na shpjegoni pse po e shikojmë. Mendoni për kuadrën e parë. Ky është momenti kur e mbani shikuesin ose e humbisni atë. Le që fillimi i tregimit të jetë goditës dhe le ta përmbajë në një imazh thelbin e asaj që dëshironi të na tregoni. Me siguri nuk do të mungojnë skena të tilla në terrene si Ukraina.

Mos harroni kontekstin. Përveç përcjelljes së informacionit për atë që po ndodh rreth tij, një pjesë e rëndësishme e punës së gazetarit është të shpjegojë kontekstin, sepse një histori e mirë është ajo që është e kuptueshme. Nëse mundeni, përdorni hartat për të sqaruar se ku ka ndodhur diçka, sa larg është, për shembull, nga Kievi ose ndonjë territor i pushtuar. Kur përmendni deklaratat apo veprimet e politikanëve në raportin tuaj, përpiquni të tregoni se si ato ndikojnë në situatën në terren, domethënë se si shihen nga njerëzit për jetën e të cilëve vendosin këta politikanë.

Dhe së fundi, një kujtesë se çfarë çdo histori e mirë duhet të arrijë - informim, një kuptim më i thellë i problemit, një nxitje për t'iu përgjigjur zgjidhjes së tij. Një histori e rrëfyer mirë mbetet në kujtesë shumë më gjatë se një fakt i ritreguar. Prandaj gazetarëve dhe kompanive mediatike i takon që vazhdimisht të punojnë për zhvillimin e vet, duke iu përshtatur terreneve dhe rrethanave të reja që sjell epoka digjitale, por duke mos harruar detyrën e vet themelore – mbrojtjen e interesit publik dhe të drejtave dhe lirive të njeriut.