Në këto dy vitet e fundit, mbledhja e fondeve (nëpërmjet kanaleve online në përgjithësi) është bërë temë e zakonshme kryesisht mes organizatave jofitimprurëse në Ballkanin Perëndimor. Shpesh perceptohet (gabim) se është zgjidhja e artë për problemet financiare me të cilat përballet një organizatë apo si alternativë financimi për projekte të vogla. Duke pasur parasysh mediat në rajon, mbledhja e fondeve online dhe financimet nga njerëzit vetëm kohët e fundit kanë pasur një ecuri të mirë në kuadër të këtij konteksti.
Arsyeja për këtë është perceptimi i përgjithshëm se organizatat jofitimprurëse janë më të shkathëta dhe më të zhdërvjellëta në komunikimin dhe qasjen e tyre ndaj komunitetit, projektet e tyre duket se gjejnë audiencë dhe donatorë me më pak përpjekje dhe se qëllimet e tyre (në më të shumtën e rasteve) që ato tentojnë të realizojnë janë më të prekshme dhe më specifike, kështu që edhe ndikimi që ato kanë është më i dukshëm.
Për mediat, mbledhja e fondeve online është diçka që ato rrallë e marrin parasysh. Në fakt, ky skepticizm nuk është fare pa baza.
Mungon kultura e mbështetjes së vazhdueshme në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor. Edhe tek ajo pakicë filantropike, donacionet rezervohen kryesisht për katër fushat kryesore – kujdesi shëndetësor, mbështetja për grupet e margjinalizuara, reduktimi i varfërisë dhe arsimi.
Po ashtu, përveç një numri të vogël mediash që janë (mesatarisht të suksesshme në mbledhjen e fondeve nga audienca e tyre), nuk ka shumë shembuj të praktikave të mira në këtë drejtim, veçanërisht mes mediave lokale.
Megjithatë, në rrethanat aktuale politike, të cilat pothuajse të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor i kanë të përbashkëta, si dhe me alternativat që ofrohen për financime për mediat, mbledhja e fondeve nga komuniteti jo vetëm që është e ardhmja, por duhet të bëhet sa më shpejt që të jetë e mundur pjesë integrale e strategjive të biznesit të mediave.
Përse mediat duhet t’i drejtohen audiencës për mbështetje?
Zakonisht, pjesa më e madhe e mediave të Ballkanit Perëndimor përdorin si burim financimi reklamat, fondet e sektorit publik, donatorët e huaj dhe me gjasa edhe shërbime tregtare si dhënia me qira e hapësirave, pajisjeve, ofrimi i shërbimeve ndaj të tretëve, etj. Gjithsesi, një pjesë e mirë e këtyre burimeve janë të paqëndrueshme dhe funksionojnë me hope.
Në ditët e sotme më shumë preferohen platformat dixhitale, si Google dhe Facebook, në krahasim me reklamimin në mediat tradicionale, duke bërë që numri i reklamuesve te këto të fundit të bie përherë e më shumë. Dhe mund të thuhet me bindje se kjo tendencë do të vazhdojë. Financimi nga sektori publik është përgjithësisht shumë i kufizuar dhe kur merren fonde prej tij, ajo shpesh përdoren për kontroll politik. Donatorët e huaj bëhen shpëtim për shumë media që marrin grante, por edhe kjo mbështetje vjen me disa kufizime. Këta donatorë mund të largohen nga rajoni apo të ndryshojnë objektivat e punës së tyre dhe prodhimi i përmbajtjes rrallë gjen përfshirje në këto objektiva. Po ashtu, donatorët e huaj priren të mbështesin projekte më të mëdha, të cilat mediat lokale i shmangin për shkak të mungesës së burimeve për t’i hartuar dhe zbatuar ato.
Nëse haset një rast të tillë, çfarë u mbetet mediave?
Përgjigja e pamundshme (por edhe më logjikja) është komuniteti – njerëzit për të cilët në fund të fundit janë krijuar mediat. Ata janë jo vetëm zgjidhja për qëndrueshmërinë e mediave, por duhet të bëhen pjesë e tyre.
Në këtë artikull, do të analizojmë tre fushata online për mbledhje fondesh që kanë realizuar mediat në Serbi dhe Kroaci, duke i hedhur një vështrim më të thellë strategjive të tyre, promovimit, rezultateve dhe mësimeve të nxjerra që mediat mund të aplikojnë në fushatat e tyre të ardhshme.
1. TV Forum, Serbi
Para se të bëhej televizion, TV Forum ishte një organizatë jofitimprurëse që përbëhej nga gra aktiviste, që kishin synimin ta bënin Prijepoljen dhe komunitetin e tyre një mjedis më solidar dhe të përparuar. Pak vite më vonë, kjo organizatë ngriti televizionin e parë informativ në Prijepolje, televizionin e parë të shoqërisë civile në Serbi dhe televizionin e parë në Ballkan të krijuar nga gratë. Reputacioni i këtij TV është i pacen dhe gazetaria e tij është e një niveli shumë të lartë. Për 11 vjet, ky televizion ka informuar çdo ditë komunitetin e tij lokal për ngjarjet më të rëndësishme në vend, në mënyrë të paanshme, objektive dhe transparente.
Fushata online për mbledhje fondesh që TV Forum vendosi të nisë në shtator 2019 u bë e para fushatë e këtij lloji në Serbi. Në më pak se dy muaj, TV siguroi mbështetjen e 81 donatorëve dhe arriti të mblidhte më shumë se 4,600 euro për pajisjet e studios televizive.
Edhe pse në pjesën më të madhe të udhëzimeve për përgatitjen e fushatës thuhet se marketingu me email është vendi më i mirë për të arritur tek donatorët e mundshëm, e vërteta është se vendi më i mirë është ai ku ndodhet komuniteti i vetë medias.
Në rastin e TV Forum, i ngritur në një nga rajonet më të varfra dhe më të pazhvilluara të Serbisë, ishte e qartë se komunikimi me donatorët do të duhej të kalonte në një format të vjetër. Gjëja e parë që bëri ekipi i redaksisë ishte analizimi i komunitetit, ndarja sipas llojit të donatorëve dhe mbështetjes që mund të ofronin (përveç dhurimit të parave, njerëzit mund të ofrojnë mbështetje me promocione, me bazë materiale, punë vullnetare, e kështu me radhë) dhe më pas fillohet me kontaktimin e të gjithëve. Kjo media kishte ambasadorë fushatash – njerëz me ndikim në komunitetin e tyre, të cilët e promovuan fushatën në mediat sociale, gjë që solli rritje të vëmendjes ndaj fushatës për njerëzit që mund të mos kishin pasur rastin të dëgjonin më parë për TV Forum.
Një pjesë e strategjisë ishin telefonatat, letrat, kafet e shumta, mesazhet sms, dhe përhapja e fjalës tek njerëzit për të informuar komunitetin dhe donatorët e mundshëm për fushatën. Një pjesë tjetër e madhe e enigmës ishte edhe lidhja me banorët vendas që tashmë jetojnë në diasporë, duke qenë se fuqia e tyre blerëse është më e madhe. (Për të mësuar për potencialet e pashfrytëzuara të diasporës shqiptare, lexoni këtë artikull.)
Me këto dy instrumente strategjie, fushata e tyre e tejkaloi konsiderueshëm qëllimin fillestar dhe përfundoi me sukses. Megjithatë, puna nuk mbaronte këtu. Popullariteti i fushatës tërhoqi më shumë vëmendje tek puna e kësaj medie. Më shumë sesa mbështetja financiare, transparenca e të gjithë procesit ndihmoi në krijimin e besimit mes donatorëve, gjë që ishte e rëndësishme për angazhimin e mëtejshëm. Mundësia dhe reklama e madhe që kjo fushatë i dha medias nuk duhet marrë si e mirëqenë. Në fakt, ky është qëllimi i tij kryesor. Tani që të gjithë sytë janë kthyer te puna që bën kjo media, ekipi fitoi një mundësi të paparë për të tërhequr vëmendjen e komunitetit dhe për ta përdorur atë në avantazhin e tij. Shembujt e mëposhtëm do të na tregojnë se si arrihet kjo.
2. KRIK, Serbi
KRIK është një media e njohur investigative nga Serbia, shkrimet e së cilës fokusohen kryesisht te krimi dhe korrupsioni. Puna e kësaj media ka shumë rreziqe; ajo bëhet shpesh objektiv i tabloideve dhe mediave proqeveritare në Serbi. Në rastin e KRIK, sa më i madh rreziku dhe sulmet që u bëhen prej politikanëve, aq më e madhe vëmendja dhe donacionet që marrin dhe KRIK e ka përdorur këtë gjë në avantazhin e vet me mjaft mençuri. Tani, shtatë vite pas kërkesës së parë që i bëri lexuesve për donacione, 25% e të ardhurave të medias vijnë nga lexuesit.
Sigurisht që natyra bombastike e shkrimeve të tyre tërheq shumë vëmendje, por një gjë është tërheqja e vëmendjes dhe tjetër gjë është shndërrimi i saj në mbështetje financiare. Kështu, KRIK vendosi të përdorë një model për mbledhjen e fondeve që ka të bëjë me leximin pa pagesë të shkrimeve dhe artikujve të tij. Për lexuesit që zgjedhin të mbështesin punën e tij, KRIK ofron dhurata (materiale) dhe akses në përmbajtje ekskluzive, të tilla si dërgimi i shkrimeve te mbështetësit një ditë para publikimit të tyre dhe ofrimi i aksesit tek dokumentet që janë përdorur në investigimet e tyre. Për donatorët më të mëdhenj, ekipi i KRIK-ut i fton ata në ngjarjet vjetore ku mund të takojnë gazetarë dhe të mësojnë më shumë rreth procesit investigativ. Ky kombinim modeli donacion-anëtarësim e ka sjellë këtë media më pranë komunitetit dhe ka ndihmuar që ajo të bëhet simbol i integritetit dhe besueshmërisë.
Megjithatë, ky lloj suksesi dhe ndikimi kanë dy gjëra kryesore – artikujt dhe përmbajtja duket të kenë cilësi sa më të mirë që të jetë e mundur dhe nevojitet promovim i vazhdueshëm dhe angazhim i drejtpërdrejtë me komunitetin.
Së pari, nëse cilësia e shkrimeve nuk është në lartësinë e duhur, çdo taktikë promocionale për mbledhje fondesh nuk do të ketë efekt. Kjo është pjesa ku mund të thuhet “Po, por duhet të kemi parasysh se KRIK prodhon shkrime që janë me rrezik dhe tërheqëse, gjë që e bën të lehtë mbledhjen e fondeve.” Mund të keni të drejtë, por jo plotësisht.
Nuk ka dyshim që do të tërhiqet vëmendje e madhe kur shkruajmë për politikanë të nivelit të lartë që kanë lidhje biznesi me kriminelë. Por mediat lokale kanë vlerë që KRIK nuk mund ta ofrojë. Këto media ofrojnë informacione të përditshme, që kanë rëndësi dhe që lehtësojnë jetën e një komuniteti të vogël, duke u fokusuar në nevojat e tij. Mediat e vogla janë praktikisht më të aksesueshme dhe e kanë shumë të lehtë, pothuajse pa rrezik fare, të flasin dhe të intervistojnë komunitetin. Ky ndërveprim i drejtpërdrejtë dhe fakti që “të dëgjosh njeriun e thjeshtë” sigurisht që krijojnë lidhje me audiencën, që është edhe një nga shtyllat kryesore të fushatave për mbledhjen e fondeve. Nga ana tjetër, mediat e vogla mund t’i kërkojnë llogari politikanëve vendorë për veprimet e tyre. Ato vënë në diskutim vendimet e pushtetarëve, edhe pse në nivel vendor, dhe, nëse bëhet siç duhet, e bëjnë këtë gjë me sa më shumë efektivitet dhe objektivet, pa rënë në kompromise. Audienca e dallon punën e mirë. Lexuesit e kuptojnë një gjë të tillë. Kështu, nëse strategjitë për mbledhjen e fondeve nuk kanë funksionuar deri tani, ndoshta është koha për të riparë përmbajtjen që ofrohet nga media. Ose të analizohet edhe një herë strategjia për mbledhjen e fondeve.
3. Lupiga, Kroaci
Në vitin 2017, portali online Lupiga nga Kroacia nisi fushatën online për mbledhje fondesh pasi Ministria e Kulturës e këtij vendi hoqi dorë nga programi i bashkë-financimit të mediave jofitimprurëse një vit më parë. Me idenë e mbledhjes së një fondi prej 19,999$, që ishte gjysma e shumës minimale të fondeve të nevojshme për një vit pune për këtë portal, fushata tërhoqi vëmendje të madhe dhe, në fund, mblodhi 128% të objektivit. Kjo fushatë u bë shembull i mirë për disa arsye: e para, për strategjinë promocionale dhe për kreativitetin, dhe e dyta për provën e rëndësisë së komunitetit.
Para kësaj fushate, Lupiga ishte një media e njohur online ku mblidhej audienca me prirje të majtë, me opinione dhe e arsimuar dhe që kishin vlera e interesa të përbashkëta. Kur vendosi të publikonte një video promocionale për fushatën e saj, Lupiga e dinte se fuqia e saj qëndronte tek ata që përfaqësonin simbolet e të vlerave të njëjta –muzikantët, shkrimtarët, autorët dhe aktivistët e famshëm– që u mblodhën për të mbështetur mesazhin kryesor të fushatës “liria kushton”. Në video shfaqej ekipi që punon në Lupiga, duke i dhënë kështu besueshmëri, identitet dhe vërtetësi. Duke kombinuar humorin e shpenguar dhe me mesazhin e qartë, videoja arriti pikërisht atë që duhej – të tërhiqte vëmendjen e shikuesit, të krijonte ndjeshmëri, optimizëm në vend të dridhjes dhe të bënte thirrje për veprim. Në video jepeshin udhëzime të qarta për mbështetjen që mund të ofrohej.
Së fundi, fushata e Lupiga-s tregoi vlerën dhe fuqinë e vërtetë të komunitetit, që nuk duhen harruar kurrë dhe jo të kujtohen vetëm kur nuk ka rrugëdalje për ndihmë.
Mbledhja e fondeve online në vend që të përdoret si instrument mbijetese duhet të bëhet pjesë integrale e një plani biznesi për median që në fillim të herës.
Përfundime
Fuqia e njerëzve dhe e komunitetit nuk duhet të nënvlerësohet. Pavarësisht se jetojnë në kohë individualizmi, egoizmi dhe pasigurie, njerëzit do të kenë gjithmonë nevojë që mediat e tyre t’i edukojnë, t’i informojnë dhe t’u japin vlerë.
Mbledhja e fondeve nga komuniteti u ofron lexuesve lirinë dhe një mundësi për të treguar mbështetjen e tyre për ata që kanë rëndësi për komunitetin, për të nxitur konkurrencën me qëllim përmirësimin e punës, për të mësuar nga gabimet dhe për të ecur përpara duke e mbajtur median në këmbë.
Mbledhja e fondeve nga komuniteti i mban gjërat në perspektivë. U rikujton mediave se për kë u krijuan në fund të fundit. Kjo gjë e (ri)kthen kontrollin dhe i bën të mundur mediave të diversifikojnë më mirë burimin e të ardhurave. Ashtu si me çdo gjë tjetër, ata që i futen të parët kësaj valë të re do të jenë ata që do të fillojnë të korrin përfitime përpara të tjerëve.
